Oranjekanaal - Verbindingswijk

De verbindingswijk te Oranjedorp is nooit een officiële straatnaam geweest. Wijken zijn waterwegen in veengebieden. In deze betekenis was de verbindingswijk een verbindende waterweg tussen de Bladderswijk en Oosterwijk. Aan de verbindingswijk kwamen enkele huizen te staan die, als ze er nog stonden, later als adres Oranjekanaal kregen.

1 - café/bakkerij familie Groothuis aan de Bladderswijk wz 1-3

2 - café Garming / Drenthen, Oranjedorp 5

3 - schuur of houtstek A.Frieling, Oranjedorp 6

4 - woning A.Frieling bij de schuur of houtstek, Oranjedorp 7, later Oranjekanaal nz 46

5 - sluiswachterwoning, Oranjedorp 9, later Oranjekanaal nz 49

6 - boerderij van Jo en Griet Frieling. Was ook café/winkel van Albert en Jantje Frieling, de ouders van Jo. De boerderij stond aan de Bladderswijk oz 1

Verbindingswijk - draaibrug

De brug over de Verbindingswijk tussen
de nummers 2, 3 en 6.
Rechts van de brug is de Verbindingswijk.
Links van de brug ligt de knik in de overgang
van Oranjekanaal naar Bladderswijk.
Foto: E. Hof.

Dezelfde brug omstreeks 1925.
Op de voorgrond de Verbindingswijk.
Achter de brug ligt het Oranjekanaal.
Rechts is ook café Drenthen te zien.
Foto: R. Boelens.

Over de Verbindingswijk werd omstreeks 1900 een draaibrug gebouwd. Tijdens WOII werd deze brug door eigen soldaten opgeblazen.

Verbindingswijk - Sluis 1 (wijksluis)

Bouw van de wijksluis (Sluis 1) in de Verbindingswijk
omstreeks 1885-1889.
Foto: A. Arends.

"Sake zien sluus"
Foto: A. Arends.

Foto omstreeks 1921 van de oude wijksluis.
V.l.n.r. Sake Ramaker (sluiswachter), Jan Strijker met de harmonica van Sake, Cornelis Kappe, Jans Vening, Lammechien Ramaker-Kappe, Lammechien Frieling- Evers, Hendrik Hegen, Albert Boer, Bart Huizing en de  kinderen Hendrika Frieling en Tinie Ramaker.
Op de achtergrond de boerderij van Pepping-Kruize aan de Oosterwijk wz 3, die tegenover de sluiswachterwoning stond.
Foto: A. Arends

Vanwege de hoogteverschillen in het landschap varieerde ook de waterstand in de wijken. Dat was enerzijds goed om de hoogvenen te ontwateren, anderzijds kon het veen niet op een eenvoudig manier worden afgevoerd. Sluizen waren de oplossing. In de Verbindingswijk werd in 1885 de zogenaamde wijksluis (Sluis 1) gebouwd (zie foto's links).

In 1952 kwam het 2700 meter lange Bargermeerkanaal gereed. Aansluiting op een scheepvaartroute was één der voorwaarden van de AKU directie waaraan de gemeente Emmen moest voldoen om de AKU-fabriek binnen de gemeente grenzen te krijgen. Vanwege deze nieuwe waterweg moest er ook een nieuwe sluis worden gebouwd. Dit werd de Bargersluis in het Oranjekanaal waardoor de wijksluis (Sluis 1) overbodig werd en vervolgens is verwijderd.

Verbindingswijk - woning Lamberts

Provinciale Drentsche en Asser Courant.
Collectie: A. Arends.

Tegenover en in de nabijheid van de wijksluis werd op 6 januari 1885 bij palmslag verkocht: "Huis en grond met 4 bijgelegen huisplaatsen tezamen groot 70 are, van de weduwen G.Lamberts en Hkus Lamberts te Noordbarge".

Verbindingswijk - Sluiswachterwoning Braam, Ramaker

De sluiswachterwoning van de wijksluis (Sluis 1)
Foto: A. Arends

De eerste sluiswachter van de wijksluis (Sluis 1) was A. Braam die van 1885-1913 sluiswachter was.

Berend Kappe (*1865 Oranjedorp) en Jantien Hoving (*1863 Odoorn). Zij huwden in 1889 te Emmen. Uit dit huwelijk kwamen vier kinderen voort: Lammechien (*1890 Odoorn), Kornelis (*1891 Zuidbarge), Lamina (*1894 Westenesch) en Harmanna (*1900 Westenesch).

Berend Kappe was van 1913 tot 1925 sluiswachter van de wijksluis in de Verbindingswijk.

Sake Ramaker (*1883 Oranjedorp) huwde in 1914 met Lammechien Kappe (*1890 Odoorn). Uit het huwelijk kwam 1 dochter voort: Tinie. Bij zijn huwelijk gaf Sake op bakker van beroep te zijn.

Sake volgde zijn schoonvader Berend Kappe in 1925 op als sluiswachter. Omstreeks 1953 werd de wijksluis afgebroken en kwam de Bargersluis in het Oranjekanaal gereed. Sake werd de eerste sluiswachter. Dochter Tinie bereikte een zeer hoge leeftijd en is voor de Oranjedorpers altijd een geweldige historische bron geweest.

Ter herinnering aan Sake Ramaker werd bij de Kollingsveense veldkei een tweede herinneringskei geplaatst.

Verbindingswijk - Drenthen

Nr 2 op het kaartje boven aan:
boerderij/café Garming / Drenthen omstreeks 1906
Foto: E.Hof.

Rechts: Boerderij/café Drenthen omstreeks 1906.
Foto: R.Boelens.

Omstreeks 1896.
Collectie S. Hoek-Beugeling.

Omstreeks 1915.
Collectie S. Hoek-Beugeling.

Provinciale Drentsche en Asser Courant 24-11-1934.

De boerderij op Oranjedorp 5 werd gebouwd in 1878. Het boerenbedrijf werd gecombineerd met een winkel en café maar men had ook nog een handel in pramen. Deze pramen werden verhuurd om bij lage waterstand in de turf vanuit de wijk naar het Oranjekanaal te vervoeren om daar op de dieper liggende turfschepen te worden overgeladen.

In de krant van 1896 stond er een advertentie in de krant dat op Pinkstermaandag 1896 volksvermakelijkheden en muziek was bij de weduwe Garming in Oranjedorp.

In 1909 kwamen artiesten van buiten de provincie om hier een gezellige avond verzorgen. In de zaal van Drenthen kwam de heer Kleinstra uit Drachten met komische voordrachten. De caféhouder zorgde meteen voor "flinke hoornmuziek" zodat na afloop kon worden gedanst.

Een maand later was er weer een gezellige avond met het "beminde Duettistengezelschap" onder leiding van Fred Scholten. Medewerking werd verleend door vioolvirtuoos Jan van Hemmen en mevrouw Caeserine. Na afloop was er uiteraard bal met muziek van J. Wessels uit Stadskanaal.

Genoemde weduwe Garming was Antje Groothuis (1851-1943). Zij was gehuwd met Hindrikus Garming (1845-1893), geboren te Zuidbarge en overleden te Oranjedorp. Na het overlijden van Garming huwde ze met Cristoffel Cremer. Na zijn overlijden Hendrik Jan Drenthen.

Hendrik Jan Drenthen (1852-1911) geboren te Smilde, was in 1905 weduwnaar geworden van Annegien Homan (1850-1905), geboren te Smilde, waarmee hij in 1875 in het huwelijk was getreden. In 1905 huwde Drenthen met Antje Groothuis (1851-1943), weduwe van de landbouwer Hindrikus Garming (1845-1893), geboren te Zuidbarge. 

Hendrik Jan Drenthen gaf bij zijn huwelijken in 1875 en 1905 op schipper van beroep te zijn. Het boek "Oranjedorp 1858-1983" geeft aan dat Drenthen één der eerste verveners was die met een landbouwbedrijf begon.

Hendrik Jan Drenthen kwam op 2 maart 1911 door verdrinking om het leven.

Het boerenbedrijf annex café van de weduwe Drenthen (Antje Groothuis) brandde op 21 november 1934 af en is nooit meer opgebouwd. Het kreeg daarom nooit een adres met straat- en huisnummer.

Bronnen:
Oranjedorp 1858-1983 door Jannes Wolthuis in opdracht van Plaatselijk Belang Oranjedorp.
A. Arends.

Verbindingswijk - Houtstek Frieling

Nr 3 op het kaartje bovenaan deze pagina:
 de "houtstek" van Albert Frieling aan de Verbindingswijk.
Collectie A. Arends.

Woning Frieling

Nr 4 op het kaartje bovenaan deze pagina:
het woonhuis van de familie Frieling met de oorspronkelijke Kollingsveense steen voor het huis.
Foto: A.Arends.

Toen de Frielings naar Oranjedorp kwamen, ging het gezin van Albert Frieling wonen op het adres Oranjedorp 7. Zijn broer Willem Frieling woonde in een boerderij met adres Bladderswijk oz 1 (nr 6 op het kaartje bovenaan deze pagina). Omstreeks 1909 zijn beide broers van plaats gewisseld.

In de huwelijksakte (1894) van Albert Frieling (*1862) en Jantien Lanting wordt Albert vermeld als houthandelaar. Uit dit huwelijk kwamen zeven kinderen voort.

Willem Frieling en zijn vrouw hebben de Kollingsveense veldkei bekostigd die ze nabij hun huis plaatsten.

Bij afbraak van de woning in 1977 werd de Kollingsveense veldkei naar de gemeentelijke kwekerij aan de Oosterwijk verplaatst.

De Kollingsveense steen:

Foto: A.Arends.

Boven en onder:
De nieuwe steen met tekstplaat geplaatst 2012.

Foto: A.Arends

Foto: A.Arends

Bij afbraak van de woning in 1977 werd de Kollingsveense veldkei naar de gemeentelijke kwekerij aan de Oosterwijk verplaatst.

Op de veldkei had Willem Frieling de tekst "Kollingsveen" aangebracht.

Op 25 mei 2012 werd nabij de aansluiting van het Oranjekanaal en de Bladderswijk weer een grenssteen geplaatst met als tekst "Kollingsveen 1858". Dit was mogelijk gemaakt door inzet van A.Arends, G.Frieling-Arends en T.Eising.

Aan de steen heeft A.Arends het volgende gedicht gewijd:

We praot'n over de tied, toen ik as handig jong,
lope'n in de buurt en wus dat de stien der ston.
De grote stien, met Kollingsveen derop, woar isse bleve'n, nie meer hier,
Hij is steul'n wat een gemier.
Nou stunne doar op de Oosterwiek, op de verkeerde plek,
want hij heurt weer hier, op zien aole stek.
Zien aole stek doar op 't aole Kollingsveen,
ja ja mens'n, daor mut die aole stien weer heen.

Op 3 november 2018 werd er een nieuwe steen bijgeplaatst. De steen ligt tussen de oude wijksluis en de Bargersluis in. Beide sluizen zijn door Sake Ramaker bediend. Zijn kleindochters, Jantje Luinstra-Eising en Lammie Mink-Eising vonden dat dit een mooie plek was.

Bronvermelding:

• Gemeente Emmen
• Oranjedorp 1858-1983 door Jannes Wolthuis in opdracht van Plaatselijk Belang Oranjedorp.
• A.Arends